DÜNYA TÜRKLERİ-2 TÜRKMENİSTAN
Türkmenistan, Orta Asya'da bulunan bir ülkedir ve geniş tarihi, kültürel zenginliği, doğal güzellikleri ve stratejik önemi ile dikkat çekmektedir. Resmi adı ise Türkmenistan Cumhuriyeti olan ülkemiz, 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ise ardından bağımsızlığını kazanmıştır. Türkmenistan, kuzeyde Kazakistan, kuzeydoğuda Özbekistan, güneydoğuda Afganistan, güneybatıda İran ile komşudur ve batıda Hazar Denizi'ne kıyısı bulunmaktadır. Başkentimiz Aşkabat olan Türkmenistan, yaklaşık 6 milyonluk bir nüfusa sahiptir ve bu nüfusun büyük çoğunluğu Türkmenlerden oluşurken ülkemizde ise bir hayli Türkmen kardeşimiz mevcuttur.
Coğrafya ve İklim
Türkmenistan'ın coğrafyası büyük ölçüde çöllerle kaplıdır. Ülkenin büyük bir bölümü Karakum Çölü ile kaplıdır ve bu çöl, dünyanın en büyük kum çöllerinden biridir. Karakum Çölü, ülkenin orta ve batı kesimlerini kaplar ve tarım için elverişli olmayan geniş alanlar oluşturur. Bununla birlikte, ülkenin doğu ve güneydoğu kesimlerinde dağlık bölgeler bulunmaktadır. Köpetdağ ve Pamir-Alay sıradağları, Türkmenistan'ın doğusunda yer alır ve bu bölgelerde tarım ve yerleşim daha yoğundur.
Türkmenistan'ın iklimi genellikle kurak ve çöl iklimidir. Yazlar çok sıcak ve kurak geçerken, kışlar nispeten daha serindir. Ülkenin güney kesimlerinde ise iklim biraz daha ılımandır. Yağışlar genellikle azdır ve tarım için sulama büyük önem taşır. Türkmenistan'da su kaynakları sınırlıdır ve bu nedenle sulama projeleri ülke için hayati öneme sahiptir. Amu Derya ve Murgap Nehri gibi akarsular, tarım için önemli su kaynaklarıdır.
Tarih
Türkmenistan'ın tarihi oldukça eskiye dayanır ve bölge, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Türkmenistan toprakları, İpek Yolu'nun önemli bir parçası olmuş ve ticaret yolları üzerinde stratejik bir konumda bulunmuştur. Antik dönemde Part İmparatorluğu, Pers İmparatorluğu ve daha sonra İslam medeniyetleri bu bölgede hüküm sürmüştür.
Orta Çağ'da Türkmenistan, Türk boylarının göçleri ve yerleşimleri ile şekillenmiştir. Selçuklu İmparatorluğu'nun kökenleri de bu bölgeye dayanır. Selçuklu Türkleri, 11. yüzyılda bu bölgeden Anadolu'ya göç etmiş ve Anadolu'nun Türkleşmesinde önemli bir rol oynamıştır.
1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Türkmenistan bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlığın ardından Saparmurat Niyazov, ülkenin ilk cumhurbaşkanı olmuş ve uzun yıllar boyunca ülkeyi yönetmiştir. Niyazov'un ölümünden sonra Gurbanguli Berdimuhamedov cumhurbaşkanı olmuş ve ülke yönetimini devralmıştır.
Ekonomi
Türkmenistan'ın ekonomisi büyük ölçüde doğal gaz ve petrol ihracatına dayanmaktadır. Ülke, dünyanın en büyük doğal gaz rezervlerinden birine sahiptir ve bu kaynaklar, ülke ekonomisinin bel kemiğini oluşturur. Türkmenistan, doğal gazını başta Çin, Rusya ve İran olmak üzere birçok ülkeye ihraç etmektedir. Petrol üretimi de ülke ekonomisi için önemli bir gelir kaynağıdır.
Tarım, Türkmenistan ekonomisinde önemli bir yer tutar. Pamuk üretimi, ülkenin en önemli tarım faaliyetlerinden biridir ve Türkmenistan, dünyanın önde gelen pamuk üreticilerinden biridir. Bununla birlikte, buğday, sebze ve meyve üretimi de yaygındır. Tarım, sulama projelerine bağlıdır ve ülke genelinde büyük sulama kanalları inşa edilmiştir. Bunların en ünlüsü, Karakum Kanalı'dır ve bu kanal, Amu Derya Nehri'nden su alarak tarım arazilerini sulamaktadır.
Türkmenistan'da sanayi sektörü de gelişmektedir. Özellikle petrol ve doğal gaz işleme tesisleri, kimya sanayi ve tekstil sektörü, ülke ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır. Ancak, ülke ekonomisi hala büyük ölçüde doğal kaynaklara bağımlıdır ve çeşitlendirme çabaları devam etmektedir.
Kültür
Türkmenistan'ın kültürü, zengin bir tarih ve geleneklere dayanır. Türkmen halkı, göçebe bir geçmişe sahiptir ve bu geçmiş, kültürlerinde derin izler bırakmıştır. Geleneksel Türkmen halıları, dünya çapında ünlüdür ve Türkmen kültürünün önemli bir sembolüdür. Türkmen halıları, karmaşık desenleri ve canlı renkleri ile tanınır ve her bir desenin özel bir anlamı vardır.
Türkmenistan'da müzik ve dans da kültürel yaşamın önemli bir parçasıdır. Geleneksel Türkmen müziği, dutar ve gıjak gibi enstrümanlarla icra edilir. Türkmen halk dansları, genellikle düğünler ve bayramlar gibi özel günlerde sergilenir ve bu danslar, Türkmen kültürünün canlılığını yansıtır.
Türkmen mutfağı, Orta Asya'nın diğer ülkeleri ile benzerlikler gösterir. Et, özellikle koyun eti, Türkmen mutfağının temelini oluşturur. Pilav, mantı, çorba ve çeşitli hamur işleri, Türkmen mutfağının vazgeçilmez lezzetleridir. Ayrıca, Türkmenistan'da çay içme kültürü de oldukça yaygındır ve çay, misafirperverliğin bir simgesi olarak kabul edilir.
Dil ve Din
Türkmenistan'ın resmi dili Türkmence'dir. Türkmence, Türk dilleri ailesine ait bir dildir ve Özbekçe, Kazakça gibi diğer Orta Asya dilleri ile benzerlikler gösterir. Sovyet döneminde Rusça, resmi dil olarak kullanılmış olsa da, bağımsızlıktan sonra Türkmence, ülkenin resmi dili haline gelmiştir. Bununla birlikte, Rusça hala yaygın olarak konuşulmaktadır.
Türkmenistan'da İslam, en yaygın din olmakla birlikte, ülke laik bir devlettir. Nüfusun büyük çoğunluğu Sünni Müslüman'dır. İslam, Türkmen kültürü ve gelenekleri üzerinde derin bir etkiye sahiptir. Bununla birlikte, ülkede az sayıda Ortodoks Hristiyan ve diğer dinlere mensup kişiler de bulunmaktadır.
Turizm
Türkmenistan, son yıllarda turizm alanında da adından söz ettirmeye başlamıştır. Ülkenin doğal güzellikleri ve tarihi mirası, turistler için çekici bir destinasyon haline gelmiştir. Aşkabat, başkent olmasının yanı sıra modern mimarisi ve geniş bulvarları ile dikkat çeker. Şehirde birçok müze, anıt ve park bulunmaktadır.
Türkmenistan'ın en ünlü turistik yerlerinden biri, Darvaza Gaz Krateri'dir. "Cehennem Kapısı" olarak da bilinen bu doğal oluşum, yeraltından çıkan doğal gazın yanması sonucu oluşmuştur ve gece görüntüsü ile büyüleyici bir manzara sunar.
Ayrıca, Merv ve Köhne Ürgenç gibi antik şehirler, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alır ve tarih meraklıları için önemli bir ziyaret noktasıdır. Bu antik şehirler, İpek Yolu'nun önemli durakları olmuş ve tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır.
Türkmenistan, Orta Asya'nın en ilginç ve gizemli ülkelerinden biridir. Zengin tarihi, kültürel mirası, doğal güzellikleri ve stratejik önemi ile dikkat çeken bu ülke, hem bölgesel hem de küresel anlamda önemli bir role sahiptir. Doğal gaz ve petrol gibi enerji kaynakları, ülke ekonomisinin temelini oluştururken, tarım ve sanayi de ekonomik kalkınmada önemli bir yer tutar. Türkmenistan'ın kültürel zenginliği ve tarihi mirası, onu turizm açısından da cazip bir destinasyon haline getirmektedir. Gelecekte, Türkmenistan'ın bölgesel ve küresel arenadaki rolünün daha da artması beklenmektedir.